هندستان فلم انڊسٽري ۾ هاليووڊ سان مقابلو ڪندڙ

 شايد اڪيلو وڏو مُلڪ آهي ۽ بالي ووڊ وارا ڪافي ترقي ڪري چُڪا آهن.

تازو هنن پنهنجي سؤ ساله تاريخ به ملهائي آهي. ڪُجهه ڊائريڪٽر ۽ ائڪٽر ته بلڪل تاريخ بڻجي پيا. توڙي جو ورهاڱي کان اڳ هتان جي ماڻهن به انهيءَ ۾ حِصو ورتو ٿي ۽ پهرين سنڌي فلم ايڪتا ماتلي جي هڪ ثقافت پسند زميندار رئيس ڪريم بخش نطاماڻي ٺاهي پر ورهاڱي کان پوءِ اسان وارو پاسو انهيءَ ڪم ۾ پوئتي رهجي ويو ۽ هو اڳتي وڌندا ويا ايستائين جو هُنن تاريخي واقعن ۽ ماڳن تي ٺهندڙ فلمن ۾ خوب نڀايو. گُذريل وقت جي ماڳن ۽ ماڻهن کي انهيءَ انداز سان ڏيکارڻ جو بلڪل هو بهو اهو ماحول لڳي اهو ڪمالِ فن وٽن آهي. اهو ئي سبب آهي جو اڄ جڏهن اسان وٽ موئن جي دڙي جي لتاڙ ۾ ڄٽ ته ڄٽ پر پڙهيا لکيا ۽ وس وارا به پيا پاڻ ملهائن ته انهيءَ عظيم ورثي کي ڀيٽا ۽ انهيءَ دؤر جي عڪاسي به اڄ هندستان جي هڪ ڊائريڪٽر پنهنجي ذِمي کنئي آهي جيڪو اڳ به اهڙين فلمن ٺاهڻ ۾ مشهور آهي. انهيءَ ڊائريڪٽر جو نالو آهي آشوتوش گواريڪر جيڪو هن کان لگان ۽ جوڌا اڪبر جهڙيون مقبول فلمون ٺاهي چُڪو آهي. آشتوش جي ڪاميابي پُٺيان سندس جدوجهد ڀري زندگي ٿي ڏِسجي جيڪا مسلسل محنت جو ٻيو نالو ٿي ڏسجي. پاڻ اداڪاري به ڪيائين ۽ حيرت انگيز طور تي هڪ غير مقبول سيريز سرڪس (1989 دؤر جو ڊرامو) اڄ جي باليووڊ ڪنگ خان شاهه رُخ سان گڏجي ڪم ڪيو هُئائين. توڙي جو اهو ڊارمو ته ڪو خاص نه هليو پر هي ٻئي اڄ فن ۾ ڪمال تي پُهتل آهن. پر اها ٻي ڳالهه آهي ته رومانس جي آئڪون شاهه رُخ ڪيترن ئي قِسمن جا رول ڪيا جيڪي ڪامياب ويا ۽ هن جون فقط اُهي ئي فلمون ڪامياب ويون جيڪي هن تاريخي تي ٺاهيون مثال طور لگان ۽ جوڌا اڪبر. جڏهن ته شاهه رُخ سان ئي ٺاهيل فلم سوديش به ڪامياب نه ٿي جنهن ۾ توڙي جو هڪ وڏو مقصد ۽ پيغام سمايل هو.

ساٿيو منهنجي سؤٽ زُبير لغاري جيئن ئي اسڪالرشپ حاصل ڪري پي ايڇ ڊي شروع ڪئي آهي چائنا جي وُهان يونيورسٽي ۾ ته هن پاران مسلسل فون، اي ميل ايندا رهيا آهن ته اسان جي تصور کان وڌيڪ اسڪالرشپس چائنا ۾ موجود آهن پر اهي سڀ نان سنڌي حاصل ڪري رهيا آهن۔ الاءِ ڇو اسان جا سنڌي نوجوان انهي جي ڄاڻ نه ٿا رکن يا دلچسپي گهٽ اٿن۔ هُن جي بار بار اسرار تي سندس پاران موڪليل هڪ لنڪ ۽ تفصيلي طريقيڪار هتي ونڊ ڪجي ٿو۔ هُن ڪافي ٻين دوستن کي به مٿين لنڪ موڪلي ۽ اپلاءِ ڪرڻ جو چيو پر شايد ڪجهه دوست ڳالهه سمجهي نه سگهيا سو هُن سڄو طريقيڪار سنڌي ۾ لکي اسڪين ڪري موڪليو آهي۔ جيڪو جيئن جو تيئن هيٺ ڏِجي ٿو۔ هيٺ ڏنل سمجهاڻي مطابق مٿين لنڪ ۾ ڏنل فارم ۽ گهربل شيون ڀري موڪلڻ لازمي آهن۔

 

لکڻ پڙهڻ جو شؤوق ننڍي هوندي کان هو. ٻاراڻي دؤر ۾ هرو ڀرو پيا تخلص به رکبا هئا. هي 16 سال اڳ يعني مئي ،1997  جي ڳالهه آهي ته سنڌي ٻولي جي ارچڪ مرچڪ کان پوءِ بچيل واحد رسالي گل ڦل ۾ لکندا هئاسين. منهنجي هڪ تحرير کي گل ڦل پاران انعام به به مليو هو. اڄ نيٽ گردي ۾ سنڌي ادبي بورڊ جي سائيٽ تي هن لنڪ تي اهو مضمون مليو. هڪ پراڻي ياد تازه ٿي. مضمون ڪجهه هن ريت هو.

نياڻين جي تعليم جي اهميت


نياڻين جي تعليم جي تمام گهڻي اهميت آهي. ۽ انهي طرف هر ڪنهن کي توجه ڏيڻ گهرجي؛ ڇو ته صرف ڇوڪرا ئي پڙهي، اسان جي ملڪ جو نالو روشن نه ڪندا، پر نياڻيون به پڙهي اڳتي هلي ملڪ جي خدمت ڪنديون. اڳئين دور ۾ نياڻين جي تعليم جي ڪابه اهميت نه هئي. ڇوڪرين جا والدين صرف اهو ئي بهانو ٺاهيندا هئا، ته اسان وٽ ڇوڪرين جو پردي ۾ رهڻ ضروري سمجهيو وڃي ٿو، پر هاڻ نياڻين جي تعليم لاءِ سٺا اُپاءُ ورتا ويا آهن. ڪيترائي اسڪول کوليا ويا آهن. ان مان ظاهر آهي، ته نياڻين جي تعليم جي اهميت تمام اهم آهي

ڪنهن گهر ۾، هڪ عورت پڙهيل هوندي، ته ان جو گهر صحيح اصول ۽ طريقي تي هلندو، پر جنهن گهر ۾ ڪابه عورت پڙهيل نه هوندي، اتي ڪوبه اصول ۽ صحيح طريقو نه هوندو ۽ گهر ۾ فائدي بدران نقصان ٿيندو

ان لاءِ اسان کي نياڻين جي تعليم لاءِ وڌ ۾ وڌ ڌيان ڏيڻ گهرجي ۽ ماءُ، پيءُ کي به گهرجي ته هو پنهنجي نياڻين جي تعليم ڏانهن توجه ڏين ته جيئن، ڇوڪريون به اڳتي هلي پنهنجي ڳوٺ، شهر ۽ ملڪ جي خدمت ڪن.

”اڙِي هاڻي گهڻئي ٿي ڀاڄي. سياري جو سج لهيو ٿو وڃنئي. اچ ته گاهه جي ڀري کڻائي ۽ هلون گهر.“ ميرو (مير محمد) پنهنجي زال مهرو (مهرالنساء) کي سڏ ڪيو جنهن گاهه وڍيندي وچ ۾ وڃي ڀينڊيون پٽڻ شروع ڪيون هُيون جيڪي هن زميندار کان موڪل وٺي گاهه وارن ٻارن ڀرسان ٻني تي قطار ۾ پوکيو هيون.“ ”ها ها. . .اجهو آئي.”مهرو ٻنهي هٿن سان ڀينڊين کي هلڪي اُڇ ڏيندي وزن جو اندازو ڪيو ۽ پريان کان وڏي رڙ ڪندي جواب ڏنائين. واپس اچي گڏ آندل ننڍي بوڇڻ ۾ ڀينڊين کي ٻڌي پاسي تي رکيائين. آس پاس پيل گاهه جي سٿلين کي گڏ ڪري هڪ ڀري ٺاهي ٻڌڻ ۾ ميرو جي مدد ڪيائين. آخر ۾ ٻئي ڏانٽا گاهه جي مٿين پسي ٽُنبي ڀري کڻائي کڻي ميرو جي مٿي تي رکيائين. پاڻ پنهنجو رئو کڻي مٿو ۽ اڳ ڍڪي ڀينڊين جي ڳٺڙي کڻي ميرو جي پويان پويان هلڻ لڳي.

سندن ڳوٺ پنهجي زميندار جي ٻنين کان اولهه پاسي هو جتان سياري جو جلدي لهي ويندڙ سِج انهي ڏينهن لاءِ پنهنجي آخري تجلي ڏيکاري غائب ٿيڻ وارو هو ۽ جنهن کان پوءِ سردي جو زور وڌڻ ۽ ماڻهن جي چهل پهل گهٽ ٿيڻ سياري جو معمول هو.“ ٻُڌ ته. . .“ مهرو ميرو سان مخاطب هئي. ”ٻڌاءِ“ ميرو وراڻيس. ”سج لهي ويو ته ڏينهن لهي ويو نه. . .“ ”هونئن نه ته ڇا شروع ٿيو؟ سج لهندي ڏينهن لهيو وڃي“ ميرو ايئن چيو ڄڻ انهي بي تُڪي سوال تي ناراض هُجي. “ ها ڏينهن ته لهي ويو

. . . . .

 

ننڍي هوندي ڪرڪِٽ کيڏبي به هئي ۽ ڏسبي هئي ڀلي اُها پنهنجي ڳوٺ ملڪاڻي ۾ جهڏو_پنگريو وچ ۾ هُجي ۽ ملڪاڻي جو اڪبر يا پپيتو پتافي ڪمينٽري ڪندو هُجي يا وري ڪا انٽرنيشنل مئچ جنهن ۾ مائڪل هولڊنگ، رميز راجه، سنجي منجريڪر يا ٽوني گريگ جي ڪمينٽري هُجي۔ پر هاڻي نه ڪرڪيٽ ڏسڻ جو جُنون رهيو آهي نه کيڏڻ جي فُرصت۔
پر اڄ صبح جڏنهن خبر پئي ته مشهور ٽيسٽ ڪرڪيٽر، انگلينڊ جي ڪئپٽن ۽ ڪمينٽيٽر ٽوني گريگ جو لاڏاڻو ٿي ويو ته انهي مهل ئي چيم ”اڙي ڊسمبر ڇا تون ويندي ويندي به نه ڇڏيندي ڪنهن کي؟“
بهرحال وڃڻو ته هر ڪنهن کي آهي۔ ۽ رضاءِ الاهي جي رضا ۾ راضي رهڻ کپي پر ڪُجهه ماڻهو تاريخ ٿين ٿا تِن جي وڃڻ جو ڏک ٿيندو آهي۔

ٽوني گرين جهن جو پورو نالو انٿوني وليم گريگ هو۔ هي 6 آڪٽوبر 1946ع تي سائوٿ آفريڪا ۾ ۾ ڄائو ۽ اڄ 66 سالن جي عمر ۾ 29 ڊسمبر 2012 ۾ ڦڦڙن جي ڪئنسر سبب سڊني (آسٽريليا) ۾ لاڏاڻو ڪري ويو۔ 6 فوٽ 6 انچ جي هن قداور گوري رائيٽ آرم آفر بريڪ بالر طور پنهنجي ڪيئريئر جي شروعات 8 جون 1972 ۾ ڪئي۔ پر بهتر بئٽنگ سبب هو آل رائونڊر طور پاڻ مڃائڻ ۾ جلد ڪامياب ٿيو۔۽ 1975ع کان 1977ع تائين انگلينڊ جو ڪئپٽن رهيو۔ هي مختلف تنازعات جو به شِڪار رهيو سو هن جو کلاڙي طور ڪيريئر صرف پنج سال ئي هليو۔ ۽ پوءِ هو ڪمينٽيٽر بڻجي ويو۔ ۽ آڪٽوبر 2012 تائين انهي ڪم ۾ رُڌل هو جو اچانڪ کيس ڦڦڙن جي ڪئنسر جي تشخيص ٿي ۽ صرف ٻِن مهينن ۾ هو هي دنيا ڇڏي ويو۔ پوءِ به سندس نڊر طبيعت ۽ خوش مزاجي ڏسو۔ آخري ڏينهن ۾ هڪ انٽرويو ۾ هو پنهنجي بيماري ۽ زندگي جي خطري کي ڪيترو آرام سان بيان ڪري مُسڪرائي رهيو آهي۔

ساٿيو موئن جي دڙي کان شايد ڪو سنڌي اڻ واقف هُجي۔ ڇو ته اهو اسان جو اُهو تاريخي وِرثو آهي جنهن اسان جي موجوده وقت جي سڀني قومن ۾ سڀني کان پُراڻي تهذيبِ آفته قوم هُجڻ جي ساک ڏيئي پَت رکي آهي۔ پر ڪڏنهن اوهان تصور ڪيو آهي ته 5000 سالن اڳ اهو شهر ڪيئن هو؟ يقينن نه! ۽ ڪو ڪري به ڪيئن ٿو سگهي جو اڃان ته انهي تي لکيل لَپي ئي ناهي سمجهي وئي۔
پر انڊيا جي هڪ تحقيقدان شاگرد پنهنجي تصور ۾ موئن جو دڙو کي ڪيئن ڏٺو اهو هڪ دلچسپ نمونو آهي۔ هتي اوهان جي پسند خاطر اوهان سان ونڊ ڪجي ٿو۔

Click Here to see video if invisible below

چون ٿا ته مٿاهين کان فوٽو وٺڻ جو تصور فوٽوگرافي جي اچڻ کان پوءِ جلد ئي آيو هوجڏنهن 1826ع ۾ پهريون دفعو ڪئميرا ٺهي ۽ فوٽو هٿ سان ٺهڻ بجاءِ ڌنڌلا ئي سهي پر سڌا سنوان محفوظ ٿيڻ لڳا۔ ۽ انهي جي جدت ۽ ارتقا جو هڪ وڏو سلسلو اڄ ٿري ڊي ۽ فور ڊي تي وڃي پُهتو آهي۔ جڏنهن تصويرن کي هڪ پاسي بجاءِ گهڻ رُخو ڏسي سگهجي ٿو پيو. پر مٿاهين تان تصويرون وٺڻ جو تصور 1869ع کان شروع ٿيو جڏنهن پکين يا لغڙن ۾ ننڍي سائيز جا ڪئيميرا ٻڌي مٿي ڇڏيا ويندا هئا۔ انهي وقت جا اميج اڃان به لائبريرين ۾ موجود آهن۔ ڄامشورو ۾ رهندڙ ۽ قائد اعظم يونيورسٽي مان اينٿراپولوجي ۾س ايم ايس ڪندڙ دوست عبدالحق چانگ جو چوڻ آهي ته هو جڏنهن فُل برائيٽ اسڪالرشپ تي آمريڪا ويو پي ايڇ ڊي ڪرڻ ته کيس انڊس ڊيلٽا تي ڪم ڪرڻ جو موقعو مليو. هُن جي وسيع تحقيقي ڪم ۾ هڪ ڪم اهو به هو ته هو ٺهندڙ ڊيمن سان پوڇڙ جي علائقن تي پوندڙ ناڪاري اثرن جو جائزو وٺي بيان ڪري. کيس انهي ڪم لاءِ لنڊن جي لائبريرين ۾ به وڃڻو پيو جتي سنڌ جي سامونڊي پٽي جا انهي دؤر جا مٿاهين کان ورتل اميج ڏسڻ لاءِ مليا جن ۾ سنڌ جا ڪيئي ڳوٺ هاڻي سمنڊ جي ڌوڪي اچڻ کان پوءِ پنهنجو وجود ئي وڃائي ويٺا آهن.

آچر جو ڏينهن هجي ۽ اڳين ڏينهن تي بلڪه رات تي رني ڪوٽ جي قلعي گهمڻ ۽ چوٽين تي چڙهڻ جا ٿڪ هجن ته پاسو ورائڻ به محال هجي. اهڙي ۾ دوست @سليمان وساڻ جي فون آئي ته سائين الطاف شيخ صاحب جن به هتي آيل آهن (جن رٽائرمينٽ کان پوءِ اڄڪلهه اسلامآباد کي گهڻو وقت ڏيڻ شروع ڪيو آهي ۽ ڪراچي ۾ پنهنجي ڊفينس واري رهائشگاهه تي گهٽ ئي هوندا آهن) ۽ اڄ ٽائيم به ورتو آهي. ڇا خيال آهي ملي اچجي؟ ڳالهه ته واهه جي هئي. ٿڪاوٽ ته کڻي هئي پر الطاف صاحب سان گڏ چار گهڙيون ويهڻ به ته وڏي ڳالهه هئي. هن کان پهرين الطاف شيخ صاحب سان ڪُل ٻه ملاقاتون هيون. ٻئي دفعا سچل ڳوٺ ۾.

انهي ڏينهن سليمان سان گڏجي وڃي ڊفينس پُهتاسين. الطاف صاحب جن گهر ٻڌائي ڇڏيو هو اسان جي اچڻ لاءِ ۽ پاڻ شايد ڊفينس جي سنڊي بازار ويا هئا. اسان وقت کان پهرين پهتاسين نه ته اهو انتظار به نه ڪرڻو پوي ها. ڇو ته الطاف صاحب جن جي قول فعل ۾ تضاد اڄ تائين ناهي ڏٺو. سو هو جيئن ٻين لاءِ وقت جي پابندي جي توقع رکن ٿا ته پاڻ به انهي تي پورو لهن ٿا. ڪجهه دير جي انتظار بعد پاڻ اچي پُهتا.

ڪلهه شام سليمان وساڻ ميسيج ڪيو ته “اسان روشن تارا اسڪول سچل ڳوٺ ۾ هڪ پروگرام ۾ ويٺا آهيون جلدي پهچ.” ڪنهن مصروفيت سبب سچل ڳوٺ کان ٿورو پرڀرو هجڻ ڪري ۽ ميسيج دير سان پڙهڻ ڪري پروگرام ۾ نه پهتس. اڄ سليمان جي اوطاق تي سُتل عبدالڪريم چانڊيو عرفِ عام چاچا ڪريم چانڊيو کي صبح 12 بجي اٿاريم ۽ ڪلهه جي پروگرام جا احوال وٺڻ شروع ڪيم. اڄ چاچا جا احوال روايتي نه هئا. اڄ چاچا ڪافي ڳالهيون اهڙيون ڪيون. جيڪي هتي ونڊڻ جهڙيون آهن. چاچا ٻڌائڻ لڳو ته “تعليم جي موضوع تي هڪ سياسي پارٽي پاران رٿيل انهي پروگرام ۾ هڪ مقرر موجوده گورنمنٽ جي سينيئر رهنمائن تي تنقيد ڪندي گارگند ڪئي ۽ کين تعليم جي تباهي جو ذميوار قرار ڏنو.” مون چيو اها ته الاءِ ڇو اڄڪلهه افسوس سان قومپرست پارٽين جي روايت ٿي ويئي آهي ته موضوع ڀلي ڪهڙو به هجي پر ڦِرائي سِرائي تنقيد گورنمنٽ تي ڪبي ۽ اهڙي انداز ۾ جو نه ٻڌندڙن کي وڻي نه وري اها جائز به ليکي وڃي، رهندو سندن پنهنجي احساسِ ڪمتري کي ظاهر ڪري. بهرحال چاچا ڪريم پنهنجو قصو هِن ريت شروع ڪيو

 

آئون روز الاءِ ڪيترن ماڻهن سان مِلان ٿو. يا هو مون سان ملن ٿا. ڪن کي ڏسڻ، ڪن سان ڳالهائڻ ۽ ٌ ڪن سان ڪچهريون ٿينديون آهن. هر ماڻهو جي هڪ سوچ جيڪا مون کي سمجهه ۾ اچي ٿي يا مختلف ۽ دلچسپ هوندي آهي. سا ذهن ۾ ويهجي ويندي آهي. ڀانت ڀانت جا ماڻهو وڻ وڻ جي ڪاٺي ۽ سوچڻ ۽ خيالن جو هڪ اڻ کٽ سلسلو. ڪير ڪير ڇا ڇا ٿو سوچي ۽ ڪهڙا ڪهڙا ارادا ۽ خيال رکي ٿو؟ شايد ڪجهه هيئن.

هو سڀني جو همدرد ۽ سندس تمام ٿورا همدرد آهن. هو سڄو ڏينهن انهي پريشاني ۾ هوندو آهي ته ڪنهن سان ڪهڙو مسئلو آهي. ۽ اهو مسئلو حل ڪرڻ لاءِ آئون ڇا ٿو ڪري سگهان. کڻي مڪمل حل مون وٽ نه هجي ته ڪجهه ڪوشش سان متان ٻي کي آساني ٿي پوي. ٻيو نه ته ڀلا ڪو ڏس ئي ڏيئي ڇڏيانس. ان ڏينهن ڏاڍو توائي ۾ مليو چئي “يار هي اسان جا سنڌ سان درد رکندڙ دوست ڪڏنهن سڌرندا؟” پڇيم “ ڀلا اڄ ئي هنن جي سڌريل هجڻ تي ڪو شڪ ٿيو ٿئي آهي ڇا؟” چوڻ لڳو “يار اهي سنڌ سان عشق ۽ سنڌ سان ظلمن جي دعوي مهل رڳو نعرن جو سهارو ۽ ٻين جي قربانين جي زوري مالڪي ڪندي ڪن ٿا پيا. مڃون ٿا ته اهو هنن جو ذاتي مسئلو آهي پر اهو ڪهڙو طريقو آهي جو سندن سلوگنس ۽ اعلانن جي لکت ۾ اظهار لاءِ هو اسان جي گهرن، اسڪولن، اسپتالن ۽ ٻين ڄڳهن جو منهن ڪارو ڪن؟” مون کان کل نڪري وئي سندس انهي مسئلي تي ايترو سيريس هجڻ تي. ڇو ته اها مصيبت انهن مصيبتن مان هڪ آهي جنهن کي اسان پيٽاري ڇڏيو آهي. اسان اهو تسليم ڪري ورتو آهي ته اهو سڀ ايئن آهي ۽ انهي خلاف ڪجهه چوڻ يا ڪرڻ پاڻ کي جوکي ۾ وجهڻ کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناهي.

ڏهاڪو کن ڏينهن ٿيا هوندا جوسنڌ سلامت جي مئنيجنگ ايڊيٽر ۽ پياري دوست گھڻ گهُرئي سليمان وساڻ ٻڌايو ته سچل ڳوٺ واسين جو هڪ قافلو تيار ٿيو آهي سنڌ جي تاريخي قلعي رني ڪوٽ گهُمڻ لاءِ. اهو ٻڌائڻ کان پوءِ سندس ٻيو سوال ته ظاهر آهي “هلـــنديــن؟؟؟” کان سواءِ ڪجهه ٿي ئي نه پئي سگهيو. منهنجو جواب ڪو به نه هو. انهي ڪري نه ته ان ڏينهن ڪا مصروفيت آهي يا وري اهڙو ڪو ٻيو مسئلو. نه وري آئون هڪ عام رواجي سوال “هُتي آهي ڇا؟ ڇا رکيو آهي جو وڃي ڏسجي؟” جي گرفت ۾ هئس. پر الاءِ ڇو آئون ها نه ڪري سگهيو هوس. جيئن جيئن ڏينهن ويجهو اچڻ لڳا ته پروگرام چاڪ آئوٽ ٿيڻ لڳو. شيڊول ٺهڻ لڳا. ڪيئن هلبو ڪٿي هلبو ڪٿي رهبو؟ جا فيصلا ٿيڻ لڳا. پر آئون هڪ نه ٻي ڏينهن سليمان وساڻ جي اوطاق تي وڃي ڪڏهن ساڻس ڪچهري ڪريو اچان ڪڏهن سليمان کي ڏسندي ۽ رشيد سمون سان فون تي ڳالهائيندي وقت ڪٽيو اچان، ته ڪڏنهن انهي اوطاق جي هائيڊ پارڪ ۾ چار خيال اُڇليو ۽ چاليهه رايا جهپيو اچان. پر رني ڪوٽ تي هلندڙ ڳالهين واري پاسي ڪن ڪونه ڏنم. نيٺ باقي هڪ ڏينهن اچي بچيو ته لسٽ فائنل ٿي. انهي لسٽ ۾ الاءِ ڪيترا ميمبر اوچتو اِن ٿيا ته ڪيترا وري ٽاپ آف دي لسٽ آئوٽ ٿيا. پر انهي ان آئوٽ ۾ منهنجو نالو الاءِ ڪيئن آڻي ٻڌايائون ته “اسان پُڇون نه ٿا. اسان ٻڌايون ٿا ته هلندين” سندن انهي حُجت جي جواب ۾ جواب ڏيڻ نه پُهتو ۽ ايئن ڪو ويهن ماڻهن جي قافلي ۾ هڪ آئون به شامل ٿيس. جمعي جو ڏينهن، رحمان ملڪ جي مهرباني سان ڪراچي ۾ موبائيل بند، سو سڄو ڏينهن ڪا خبر ئي نه هئي. مطلب ته اڳين رات جيڪو طئي ٿيو سو آخري هو. انهي وچ ۾ پروگرام ۾ ڪا ترميم اچڻي به هجي ها ته به موبائيل بند هجڻ سبب نه اچي سگهي.

“ويلڪم ٽو پاڪستان انٽرنيشنل ايئر لائينز. وي آر ابائوٽ ٽو فلاءِ فرام لنڊن ايئرپورٽ ٽو جناح انٽرنيشنل ايئرپورٽ ڪراچي... ........ . .....” ۽ پوءِ سيٽ بيلٽ ٻڌڻ جي هدايت وغيره وغيره ۽ وري ساڳيو اعلان اردو ۾ به.

هوءَ ڪريو اسٽاف روم ۾ آئيني تي پنهنجو پاڻ کي آخري دفعو ڏسي مطمئن ٿي ساڄي قطار جي ايڪانامي ڪلاس جي مسافرن جي خذمت لاءِ اڳتي وڌڻ لڳي. سندس لاءِ اهو پهريون دفعو نه هو پر گذريل اٺ سالن کان ايئر هوسٽس جي نوڪري ڪندي پئي آئي ۽ پنهنجي هر ڪوليگ جيان انهي ڪم مان بيزار هئي جيڪو عام ڏسڻ وارن لاءِ انتهائي پُرڪشش هوندو آهي ته جهازي اسٽاف پوري دنيا ٿو گهُمي. پر اها خبر هُن کي ۽ هُن جهڙن/جهڙين ٻين کي آهي ته ڪيئن نه 12، 12 ڪلاڪ هڪ ئي نطارو، هڪ ئي آواز ۽ “جي سر آپ ڪيا پينا پسند ڪرين گي؟ سر آپ ڪس وجه سي ان ڪمفرٽيبل هين.” ۽ چاهيندي نه چاهيندي ڪٿي مسڪرائڻو ته ڪٿي چُپ رهڻو. ۽ جڏهن سفر پورو ٿيو ته مسافر ته وڃي مليا پنهنجن سان يا ڪٿي آرامي ٿيا پر ڪلاڪ ڏيڍ رکي وري ساڳيو جهان، ساڳيا سوال ساڳيون ڪاغذي مسڪراهٽون.

هو اڪثر سوچيندي رهي ٿي ته وٽس دنيا جهان جي لاءِ ڪُوڙي ئي سهي پر مُرڪ آهي. دنيا جهان جا ماڻهو ڪڏهن پاڻي گهرن، ڪڏهن سئندوچ جي فرمائش ڪن ته ڪڏهن جوس لاءِ حڪم. ۽ هر ڪنهن کي اهو سڀ مسڪراهٽ سان گڏ پيش ڪرڻو. ته پوءِ هُو ايڏي بي حس ڇو آهي جو 10 سالن کان بيوهه ويٺل ماءُ کي اڪثر ڇڙٻ ڏيئي ٿي وٺي. ڇا هن جي ماءُ سندس ايترو پيار به نه لهڻي جنهن جو مڙس فالج وگهي وقت کان اڳي هي جهان ڇڏي ويو. ۽ وٽس ڇڏي ويو هڪ دماغي اپاهج جواڻ پُٽ ۽ هڪ ڌي. ۽ پاڻ هلڻ کان لاچار جو گوڏن جي جوڙ ۾ ٿيل تڪليف کيس ٻه ٽي قدم هلڻ کان وڌيڪ پنڌ جهڙو ناهي ڇڏيو. ٻنهي ٻارن کي سنڀالڻ لاءِ وٽس سواءِ هُن جي پينشن جي ڪجهه به نه هو جيڪا کين سرڪاري اداري پاران ملندي هئي جتي نوڪري واسطي ڳوٺ ڇڏي هو ڪراچي آيا هئا. سندن ڳوٺ وارن مائٽن ته اڳي ئي کين ڇڏي ڏنو هو جو هُنن جي نظر ۾ ڪراچي وڃي رهڻ. ڇوڪري کي پڙهائڻ وغيره وڏ ماڻهپي طور ڏٺو پئي ويو. هنن به ساڻن قطع تعلق ڪري هتي ئي عمر گذارڻ جو سوچي ورتو هو. پر جو هُن جي پيءُ جي بي وقتي موت کين ننڌڻڪو ڪيو ته سندس ماءُ بار بار سوچيو ته هاڻي هتي رهڻ ڏکيو ٿيندو پر هڪ ته ڳوٺ جي ماڻهن مان نه آسرو نه اُميد هئس ۽ نه وري ڪنهن مٿين دل سان ئي سهي پر ڪا صلاح هنئي ته ڪٿي اڪيلي ٻارن کي پالي سگهندين اچ اسان وٽ. پر نفسا نفسي احساس ۽ رحمدلي تي حاوي رهي ۽ ڪنهن به وڌي هن جي سار نه لڌي. مرحوم مائٽن جي اڪيلي ڌي جنهن کي نازن سان پالي نپائي پرڻائي پاڻ راههِ رباني وٺي ويا هليا تِن ڪڏهن سوچيو به نه هو ته سندن ڌي جو مستقبل ڪراچي جهڙي وڏي شهر ۾ ايئن بي آسره ٿيندو

 

هي ڪتاب جيڪو هاڻ مارڪيٽ ۾ اڻ لڀ آهي، پر انهي جي اهميت انهي ڪري آهي ته ملائيشيا ويندڙ اڪثر ماڻهن کي هن ڪتاب جي ضرورت پئي ٿي جو گهڻو ڪري ننڍڙي ٽرپ ۾ ته ڪوالالمپور ۾ ئي رهڻو هجي ٿو،

پنهنجي راءِ کان ضرور آگاهه ڪجو 

!

0B2WlDQ-KC_YCOVZ1OE16ZTY0YWc